امتیاز علم بر ثروت در کلام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام
گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در سخنی گران‌سنگ به کمیل در مقایسه‌ای بسیار جالب، به اثبات برتری علم بر مال می‌پردازد:
علم نگهبان انسان است
ایشان در بیان برتری اول می‌فرمایند: (يَا كُمَيْلُ الْعِلْمُ خَيْرٌ مِنَ الْمَالِ الْعِلْمُ يَحْرُسُكَ وَ أَنْتَ تَحْرُسُ الْمَالَ) ای کمیل! علم بهتر از ثروت است؛ زیرا علم تو را حفاظت می‌کند و ثروت را تو حفاظت می‌کنی.
بدیهی است که علم، هم ایمان انسان را حفظ می‌کند هم جسم و جان او را؛ زیرا دفع آفات در جهات مختلف به وسیله علم صورت می‌گیرد؛ درحالی‌که صاحب مال و ثروت باید پیوسته از اموال خویش مراقبت کند تا مبادا دزدان آن را بربایند یا آفات و بلاهای آن را از میان بردارد.
علم در حال رشد است
در دومین برتری می‌فرماید:( الْمَالُ تَنْقُصُهُ النَّفَقَةُ وَ الْعِلْمُ يَزْكُو عَلَى الْإِنْفَاقِ) ثروت با مصرف کردن کاسته میشود و علم با نشر دادن افزایش می‌یابد.
هنگامی‌که عالم، تدریس می‌کند و شاگردانی پرورش می‌دهد، علم ازطریق شاگردان وی گسترش پیدا می‌کند؛ علاوه بر آن با تدریس علم و دانش او راسخ‌تر و ملکه ذهنش میشود و چه‌بسا شاگردانش سؤالاتی و اشکالاتی مطرح کنند و در پرتو آن به استاد افزوده گردد.
اثر علم ماندگار است
در سومین تفاوت می‌فرماید: (وَصَنِيعُ الْمَالِ يَزُولُ بِزَوَالِهِ)
و پرورده ثروت با از میان رفتن ثروت از میان می‌رود. بی‌تردید ثروتمندان بسیاری را دیده‌ام که دوستان بی‌شمار و مخلصانه فراوانی دارند؛ اما روزی که ورشکست می‌شوند و اموالشان از بین می‌رود همه چاپلوسان از اطراف آن‌ها پراکنده می‌شوند؛ گویی نه مالی داشته و نه دست‌پروردگانی؛ اما اگر روزی انسان عالم مریض شود و نتواند در کلاس درس حاضر شود یا زمانی از دنیا برود شاگردانش جای او را می‌گیرند و خلأ ناشی از بیماری یا فقدانش را پر می‌کند و این امر هم چنان در نسل‌های بعدی ادامه می‌یابد.
اهمیت علم‌آموزی
در ادامه‌ی سخن امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام به اهمیت علم‌آموزی اشاره کرده و می‌فرماید: (مَحَبَّةُ اَلْعَالِمِ دِينٌ يُدَانُ بِهِ) علاقه به علم و دانش آیینی است که مورد اعتقاد و پیبندی قرار می‌گیرد؛ یعنی همگان دانش و معرفت را دوست می دارند و این حقیقتی انکارناپذیر میان انسان‌هاست.
هرگاه علم و آگاهی از دین‌داری فاصله بگیرد و او راه خداپرستی، چراغ علم را از دست بدهد، دین و دین‌داری به خرافه کشیده میشود و فروغ بندگی تحت‌الشعاع ظلمت و تاریکی و جهل قرار می‌گیرد.
دو رکعت نماز عالم واقعی بر عمری دین‌داری جاهلانه مقدم است. طاعت و عبادت شایسته، غنیمت پربهایی است که تنها دانشوران به آن دست پیدا می‌کنند. امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند: (بِهِ يَكْسِبُ الْإنْسَانُ الطّاعَةَ فِی حَيَوتِهِ ، وَ جَمِيلَ الْأُحْدُوثَةِ بَعْدَ وَفَاتِهِ يَا كُمَيْلُ ! هَلَكَ خُزّانُ الْأَمْوَالِ وَ هُمْ أَحْيَآءٌ ؛ وَالْعُلَمَآءُ بَاقُونَ مَابَقِیَ الدّهْرُ) انسان به وسیله علم (دو چیز) به دست می‌آورد: طاعت خدا در زمان حیاتش و یا به خاطره‌ای زیبا (در میان مردم) بعد از وفاتش. ای کمیل ثروت اندوزان هلاک شده‌اند (گرچه به‌ظاهر زنده‌اند) و عالمان ماندگارند تا روزگار باقی است.
عالمان، اندیشمندان و فرهیختگانی که تاریخ علوم بشری را رقم زده‌اند و در انهدام بنیان بنیادهای جهل و نادانی، تأثیر پایداری گذاشته‌اند با گذشت زمان و سپری شدن ایام نه‌تنها فراموش نمی‌شوند، بلکه چون مشعل‌های پرفروغی روشنگر راه دانش‌پژوهان هستند. مرگ در حیطه دانش و قلمرو علم نفوذ ندارد زیرا مرد آن است که نامش به نکویی نبرند.
علم راستین و بی‌فایده
علم و عمل دو حلقه‌ای به‌هم‌پیوسته هستند که نبودن هر یک از این دو حلقه انسان را از هدفش دور می‌سازد. علم مسئولیت‌آفرین است و عمل را به‌همراه خود می‌آورد و هنگامی که انسان به ندای علم لبیک گفته و در پی آن روان میشود؛ علم در وجود او پایدار می‌ماند و اگر چنین نباشد دانش در کردار و رفتار عالم نقش نبندد، از بین می‌رود. الْعِلْمُ يَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَهُ وَ إِلَّا ارْتَحَلَ عَنْهُ علم (عالم را) به عمل فرامی‌خواند، اگر (عالم) آن را اجابت کند (می‌ماند) وگرنه از او کوچ می‌کند.
در حکایت نقل‌شده: مردی حضور امام سجاد علیه‌السلام آمد و با اشتیاق و شور خاصی از امام چند سوالی کرد آن حضرت به سوال‌های او پاسخ داد، و اندکی توقف کرد و سپس رفت و بار دیگر بازگشت و سوال دیگر مطرح نمود و تصمیم داشت همچنان به سؤالات خود ادامه دهد.
امام سجاد علیه‌السلام برای آنکه به او بفهماند، علم برای عمل است نه انباشتن آن بدون عمل، به او رو کرد و فرمود: در کتاب مقدس انجیل نوشته شده است: اگر دانسته‌اید ولی به آن عمل نکرده‌اید، نپرسید: زیرا اگر به اندوخته علم عمل نکردید موجب افزایش ناسپاسی و دوری داننده علم، از خداوند میشود.
انتهای پیام/ 121
