شرحی بر چگونگی اجرای مرحله دوم عملیات «والفجر ۴»

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: جمهوری اسلامی ایران در دوران هشت‌سال دفاع مقدس، سه استراتژی یا راهبرد نظامی را در دستور کار خود قرار داد. بر این اساس بهره‌گیری از «راهبرد نظامی تدافعی» موجب شد تا جلوی پیشروی دشمن بعثی در خاک کشورمان گرفته شود و براساس «راهبرد نظامی تهاجمی» نیز بخش‌های زیادی از سرزمین‌های اشغال‌شده کشورمان، از چنگال ارتش بعث عراق خارج شد. همچنین جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از راهبرد «تنبیه متجاوز» در پی آن برآمد تا رژیم بعث عراق را از اقدام متجاوزانه‌اش پشیمان کند.

سلسله عملیات‌های «والفجر» که با احتساب عملیات «والفجر مقدماتی» در ۱۱ عملیات انجام شد، از جمله عملیات‌هایی است که در راستای اجرای «راهبرد تنبیه متجاوز» اجرا شد؛ یعنی ما با اجرای این عملیات‌ها توانستیم، با نفوذ به سرزمین‌های عراق، به دشمن بعثی ضرباتی را وارد کنیم که در رأس این ضربات می‌توان به فتح شهر «فاو» و بستن راه ارتباطی عراق به خلیج‌فارس، در عملیات «والفجر ۸» اشاره کرد.

عملیات «والفجر ۴»

عملیات «والفجر ۴» نیز همان‌گونه که از عنوان آن مشخص است، یکی از این سلسله عملیات‌هاست که ۲۰ روز بعد از عملیات «والفجر ۳» یعنی ۲۸ مهر سال ۱۳۶۲، در منطقه «پنجوین»، با رمز مبارک «یاالله، یاالله، یاالله» و با هدف اتصال ارتفاعات «سورن» به «سور کوه» آغاز شد؛ چراکه در صورت متصل شدن این ارتفاعات، خط دفاعی جبهه خودی در منطقه «دشت شیلر» کوتاه و همچنین راه ضدانقلاب محور «دشت شیلر» مسدود شده و شهر «مریوان» نیز از دید و تیر دشمن خارج می‌شد.

علاوه بر این، شهر «پنجوین» و پادگان آن و پادگان «گرمک» به تصرف رزمندگان اسلام درآمده و نیرو‌های بعثی منهدم می‌شدند و سرانجام مقدمات انجام عملیات در استان «سلیمانیه» عراق فراهم می‌شد.

ارتفاعات «سون»، «سور کوه» و «کانی‌مانگا» از ارتفاعات مهم منطقه «پنجوین» بودند که دهانه «دشت شیلر» را تشکیل می‌دهند؛ همچنین «زله» نیز ارتفاع دیگر منطقه است که به شهر پنجوین مشرف است. این درحالی است که ارتش بعث عراق شهر «پنجوین» را در طول جنگ تحمیلی به منطقه‌ای نظامی تبدیل کرده و این شهر خالی از سکنه شده بود؛ اما دشمن بعثی با آگاهی از قصد رزمندگان برای حمله به این شهر، بخش عمده‌ای از آن را منهدم کرد.

اهداف عملیات «والفجر ۴» بر اساس اولویت اجرا

قرارگاه مقدم حمزه، عملیات «والفجر ۴» را بر اساس اولویت اجرا و تصرف اهداف، در سه بخش دسته‌بندی کرده بود:

الف) ارتفاعات «لری»، «کنگرک»، «گرمک»، «مارو»، «خلوزه ۱» و «خلوزه ۲»، «براله»، «سربراله» و ارتفاعات «پنجوین».
ب) ارتفاعات «کانی مانگا».
ج) ارتفاعات «سورن».

بر این اساس، طبق طرح مانور، قرار بود اهداف «الف» در مرحله اول، اهداف «ب» در مرحله دوم و اهـداف «ج» در مرحله سوم عملیات تصرف شوند.

چگونگی سازماندهی نیرو‌ها در عملیات «والفجر ۴»

سازماندهی نیرو‌ها برای دستیابی به سه هدف ذکر شده در عملیات «والفجر ۴»، به این صورت بود:

قرارگاه تاکتیکی حمزه ۱ شامل: لشکر ۱۴ امام حسین (ع) از سپاه و تیپ ۲ لشکر ۲۱ حمزه از ارتش برای تصرف ارتفاعات پنجوین در محور مریوان.

قرارگاه تاکتیکی حمزه ۲ شامل: تیپ ۴۴ قمربنی‌هاشم (ع) از سپاه

قرارگاه تاکتیکی حمزه ۳ شامل: لشکر ۸ نجف، لشکر ۳۱ عاشورا هر دو از سپاه و تیپ ۲ لشکر ۲۸ کردستان از ارتش با هدف تصرف ارتفاعات لری، کنگرک، گرمک در محور بانه در مرحله اول و تصرف ارتفاعات کانی مانگا در مرحله دوم.

قرارگاه تاکتیکی حمزه ۴ شامل: لشکر ۲۵ کربلا از سپاه و تیپ ۱ لشکر ۲۸ کردستان که به‌کارگیری آن‌ها بنا به وضعیت عملیات اعلام شده بود.

مرحله اول عملیات والفجر ۴

دقایق اولیه بامداد ۲۸ مهر سال ۱۳۶۲، مرحله اول عملیات «والفجر ۴» در منطقه عمومی «شیلر» از ۲ محور «بانه» و «مریوان» آغاز شد که بر اساس اهدافی که قرارگاه تعیین کرد، قرار بر این بود تا ارتفاعات «لری»، «کنگرک»، «گرمک»، «مارو»، «خلوزه ۱» و «خلوزه ۲»، «براله»، «سربراله» و ارتفاعات «پنجوین» تصرف شود؛ اما در پایان مرحله اول عملیات، همه اهداف پیش‌بینی شده محقق نشد و ارتفاع «خلوزه ۲» و ارتفاعات مشرف به «پنجوین» همچون «زله» و «پنجوین» در دست دشمن باقی ماند؛ ولی با این وجود، دیگر اهداف محقق شد. (بیشتر بخوانید)

مرحله دوم عملیات «والفجر ۴»

تصرف اهداف باقی‌مانده از مرحله اول

برای گام اول در مرحله دوم عملیات «والفجر ۴»، تصمیم فرماندهان بر آن شد که اهداف باقی‌مانده از مرحله اول را به تصرف درآورند؛ بدین‌منظور در محور «بانه» لشکر ۳۱ عاشورا مأمور به تصرف «خلوزه ۲» و ارتفاع «کلو» شد و در محور «مریوان» نیز لشکر ۱۴ امام حسین (ع) و لشکر ۴۱ ثارالله (ع) مأمور شدند تا بار دیگر اهداف قبلی خود یعنی ارتفاعات «زله» (سنگ معدن، کله قندى و یال سیدمصطفی) و ارتفاعات «هرگنه» را تصرف کنند.

«قرارگاه تاکتیکی حمزه ۴» نیز مأموریت پیدا کرد تا ضمن برقراری الحاق بین یگان‌های لشکر ۴۱ ثارالله (ع) و لشکر ۳۱ عاشورا، خاکریزی را از ارتفاع «کلو» به سمت جنوب در منطقه «ولیاوه» احداث کند.

نیرو‌های لشکر ۳۱ عاشورا موفق شدند در اولین ساعات مرحله دوم عملیات، با انهدام ۲ گردان از نیرو‌های عراقی، ارتفاع «خلوزه ۲» و «کلو» را تصرف کنند. گردان‌های عمل‌کننده لشکر ۱۴ امام حسین (ع) نیز با انهدام هشت تانک دشمن، ابتدا یال «سیدمصطفی» و بخشی از ارتفاع سنگ معدن و سپس قله اصلی سنگ معدن را تصرف کردند؛ ولی بر اثر فشار بسیار زیاد تیپ ۲۹ عراق این ارتفاع، بار دیگر به دست قوای دشمن افتاد.

از سوی دیگر، نیرو‌های لشکر ۴۱ ثارالله (ع) نیز با تصرف برخی از ارتفاعات درحال پیشروی به سمت قله اصلی «هرگنه» (۱۵۳۰) بودند؛ اما به علت پاتک بعثی‌ها به مواضع لشکر ۱۴ امام حسین (ع) و بازپس‌گیری ارتفاع سنگ معدن، نیرو‌های این یگان موفق به تصرف قله «هرگنه» نشدند و به ناچار به عقب بازگشتند.

احداث یک خاکریز سراسری و قابل پدافند از جنوب «کنگرک» تا «ولیاوه»

هم‌زمان با عملیات این یگان‌ها، لشکر ۸ نجف اشرف نیز با کمک نیرو‌هایی از لشکر ۳۱ عاشورا، در محور «بانه» توانست در جنوب «کنگرک» و «گرمک» پیشروی کرده و خاکریزی را از یال شرقی «کنگرک» به سمت کلو احداث کند. قرارگاه تاکتیکی حمزه ۴ نیز که مأمور احداث خاکریز از «کلو» به سمت جنوب «ولیاوه» بود، توانست خاکریزی را هرچند با انحراف از مختصات پیش‌بینی‌شده، احداث کند و بدین‌ترتیب یک خاکریز سراسری و قابل پدافند از جنوب «کنگرک» به «کلو» و از آن‌جا به «ولیاوه» ایجاد شد.

به‌طورکلی در جریان عملیات روز ۱۳۶۲/۸/۲، ارتفاع مهم «خلوزه ۲» و بخشی از ارتفاعات «هرگنه» و «زله» به‌همت لشکر‌های ۳۱ عاشورا، ۴۱ ثارالله (ع) و ۱۴ امام حسین (ع) تصرف و قسمت جنوبی ارتفاع «کنگرک» و «گرمک» پاکسازی شده و خاکریزی نیز از «کنگرک» در محور «بانه» به «کلو» و «ولیاوه» در محور «مریوان» احداث شد.

با وجود خستگی چندروزه ناشی از اجرای عملیات و آسیب‌های وارد شده به یگان‌ها، فرماندهان بر اجرای عملیات تکمیلی شب گذشته و تصرف کامل ارتفاعات «زله» و «هرگنه» و همچنین تصرف «کانی‌مانگا» تأکید داشتند؛ ولی با توجه به مقدورات یگان‌ها، مقرر شد تا ۲ روز بعد، لشکر ۴۱ ثارالله (ع) بار دیگر عملیاتی را با هدف تصرف ارتفاعات باقی‌مانده «هرگنه» انجام دهد و لشکر ۲۵ کربلا نیز همزمان با این لشکر، خط «هرگنه» به «کلو» را تأمین کند.

فرماندهی عملیات «والفجر ۴»، پیش از پایان مرحله دوم و اجرای مرحله سوم عملیات، تصمیماتی را بدین شرح اتخاذ کرد:

۱. لشکر ۲۷ محمدرسو‌ل‌الله (ص)، لشکر ۱۷ علی بن ابی طالب (ع)، لشکر ۵ نصر و تیپ ۳۳ المهدی (عج) به منطقه اضافه شده و به این ترتیب به کار گرفته شوند: تیپ ۳۳ المهدی (عج) در جاده غرب ارتفاعات «کانی‌مانگا» (حدفاصل شیخ گرنشین تا تالپاریز)، لشکر ۲۷ محمدرسو‌ل‌الله (ص) برای تصرف تنگه «روکان» تا «تالپاریز» (شرق و غرب و خود ارتفاع کانی‌مانگا)، لشکر ۱۷ علی بن ابی طالب (ع) برای تصرف ارتفاعات «زله» (کله قندی و سنگ معدن) و لشکر ۵ نصر برای تصرف ارتفاعات سورت

۲. مناطق پدافند چنین تعیین تکلیف شد: واگذاری پدافند منطقه «لری» تا «کلو» به تیپ ۱ از لشکر ۲۸ کردستان و یک گردان از سپاه؛ واگذاری پدافند منطقه کلو، هفت‌توانان و کرانه شمالی رودخانه «قزلجه» به تیپ ۲ از لشکر ۲۱ حمزه؛ واگذاری پدافند منطقه «براله»، «سربراله» و «خلوزه ۱» و «خلوزه ۲» به تیپ ۳ از لشکر ۲۸ کردستان.

۳. پس از اجرای آخرین گام مرحله دوم عملیات و تصرف ارتفاعات «هرگنه»، پنج روز در اجرای عمليات وقفه ایجاد شود تا علاوه بر بازسازی یگان‌های عمل‌کننده، یگان‌های جدید وارد منطقه شده و اقدامات مقدماتی خود را برای عملیات انجام دهند.

تهدید شهر «پنجوین» و تخریب این شهر توسط ارتش بعث عراق

در اولین ساعات روز چهارم آبان، لشکر ۴۱ ثارالله (ع) موفق شد در یک نبرد سخت ارتفاعات مهم ۱۴۷۰ و ۱۵۳۰ در غرب و جنوب «هرگنه» را که در شمال شرقی «پنجوین» قرار داشتند، به تصرف درآورد. در پی این امر و احتمال تصرف شهر «پنجوین»، فرماندهی سپاه یکم عراق به یگان‌های مستقر در منطقه مأموریت داد تا این شهر را تخریب کنند. بدین‌ترتیب شش گردان مهندسی عراق بخش‌های عمده‌ای از «پنجوین» را تخریب کرده و تمامی نشانه‌هایی که هویت این شهر را مشخص می‌کرد، از بین بردند.

با تصرف ارتفاعات ۱۴۷۰ و ۱۵۳۰ هرگنه به‌همت لشکر ۴۱ ثارالله (ع) که پیامد آن تخلیه و تخریب شهر «پنجوین» توسط ارتش عراق بود، مرحله دوم عملیات «والفجر ۴» پایان یافت.

منبع: روزشمار جنگ ایران و عراق (مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه)

انتهای پیام/ 113